Tüm dünyada popüler olan ve suyun ardından en çok tüketilen içecekler arasında yer alan çay, köklü bir geçmişe sahip. Peki, çayın tarihi ne zamana dayanıyor? Çay aslında hangi ülkenin? İşte çay hakkında merak edilenler…

Dünya genelinde çay, önemli içeceklerden biri olarak listede yer alıyor. Binlerce yıllık geçmişe sahip olan çay, bilinene göre ilk defa Çin’de keşfedildi.

Milattan önce 2737 yılına uzanan çayın tarihinde bir efsanenin yer aldığı biliniyor. Rivayete göre Çin’in Kızıl İmparator olarak anılan önemli ismi Shen Nung, çayı ilk keşfeden kişi.

Shen Nung’un sofrasındaki sıcak su dolu kaba çay ağacından birkaç yaprak düşüyor ve ortaya çıkan bu içecek ile Shen Nung’un iyileştiği rivayet ediliyor. Bazı kaynaklara göre ise oluşan içeceğin beğenildiği belirtiliyor. Böylece önce Çin’de yaygınlaşan içecek, lezzetiyle tüm dünyaya ulaşmayı başarıyor. Milattan önce keşfedilen çay bitkisinin normal tüketimi ve dünyada yaygınlaşması milattan sonraya kalıyor.

Köklü geçmişi olan çay, dünya genelinde en çok tüketilen içecekler listesinde suyun hemen ardında, ikinci sırada yer alıyor. Bu eşsiz lezzetin en çok tüketildiği yer ise Türkiye.

İLAÇ OLARAK KULLANILIYORDU

Antik Çin döneminde bu içecek yaşamın yedi günlük ihtiyaçlarından biri olarak kabul görüyordu ve ilk zamanlar ilaç olarak kabul görüyordu. Çin’de ilaç olarak kullanılan çay yaprakları önce buhardan geçirilir ve havanda ezilir; pirinç, zencefil, tuz, portakal kabuğu, baharat, süt ve bazen soğan kabuğu da dâhil edilerek kaynatılırdı. Çinliler iyi bir çay yaprağını şu sözlerle tarif eder:

“Tatar atlılarının çizmeleri gibi kara, güçlü bir öküzün boynuzları gibi kıvrımlı, tatlı bir meltemin dokunduğu göl kadar parlak.”

Çay, 1517 yılında Portekiz soyluları tarafından ilk defa Avrupa’da tüketilmeye başladı ve çayın Avrupa’ya ilk adımı bu şekilde oldu. Portekiz prensesinin 1664 yılında İngiliz kralı ile evlenmesi, İngilizlerde çay içme geleneğinin oluşmasına neden oldu.

Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nda “Boston Tea Party” olayı, 1773 yılında simge haline geldi. Bu olayda Amerika’daki kolonistler Büyük Britanya’dan gelen yüksek vergili çayı Kızılderili kılığına girerek denize dökme eylemi yaptı.

HER KÜLTÜRDE FARKLI TÜKETİLİYOR

Çayın tüm dünyada popüler hale gelmesi, beraberinde çay ticaretinin de ekonomideki etkisini genişletti. Günümüzde dünya genelinde en çok tüketilen ikinci içecek olan çayın her bölgede farklı tüketimi söz konusu.

30 farklı ülkede üretilen çay bitkisini Hintlilerin süt ve şekerle tükettiği biliniyor, Afrikalılar ise taze nane ile içiyor.

Fransızlar çayı kısa süre demleyerek ince porselen fincanlarda ikram ediyor ve çayın yanında küçük çikolata gibi ikramlarda bulunuyorlar.

Rusya’da her öğünde çay tüketilmesi bir gelenek haline gelmiştir. Semaverde demlenen çay, limon suyu ve şeker ile tüketilir.

İngilizlerin çaya süt ekleyerek tükettiği biliniyor ve ‘beş çayı’ olarak bahsettikleri zaman diliminde misafirlerini çay eşliğinde ağırlıyorlar.

Çayın soğuk, sıcak tüketimi, sütlü veya limonlu servis edilmesi gibi farklılıklar kültürden kültüre değişiklik gösterebiliyor. İlk çıkış noktasının sağlık temelli olduğu bilinen çayın iç organları dengede tuttu söylenenler arasında yer alıyor.

ÇAY İLE ÖNCE ANADOLU TANIŞTI

İpekyolu güzergâhı, Anadolu toprakları üzerinde olduğu için Avrupa’dan önce bu bölge çay ile tanışıyor. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde de bahsi geçen çay, Anadolu bölgesinde köklü bir tarihe dayanıyor. Çoğu kaynakta Türklerin Anadolu’ya girmeden önce, Orta Asya topraklarında çayla tanıştığı söyleniyor. 

Türklerin vazgeçilmez içeceği konumuna gelen çay, günün her saatinde tüketiliyor. Türkiye’de çay üretimi konusunda ilk ciddi denemenin 1888 yılında gerçekleştirildiği biliniyor.

TÜRK USULÜ ÇAY NASIL DEMLENİR?

Türk usulü yapılan çay, genelde ateş üzerinde çaydanlıkla yapılır, demlik kısmına kaynar su ve çay eklenir. Alttaki çaydanlık haznesindeki su kaynadığında kısık ateşte bırakılır. Türk kültüründe başka yöntemlerle de çayın demlendiği biliniyor ancak damak zevkine ve kişilerin tercihine göre demleme biçiminin şekillendiği görülüyor.

Çay, tarih boyunca bir içecek olmanın ötesinde, kültürel bir miras, sosyal bir araç ve ekonomik bir güç kaynağı olmuştur. Bu uzun yolculuk, çayın sadece bir içecek değil, aynı zamanda insanlık tarihinin önemli bir parçası olduğunu gösteriyor.