Klinik Psikolog uyarıyor: İlişkilerdeki tepkilerimizin kaynağı çocukluk bağlanma tarzları

Klinik Psikolog Sümeyye Üstün, romantik ilişkilerde sergilenen davranış kalıplarının tesadüf olmadığını vurguluyor. Bağlanma modellerinin sevgiyi ifade etmekten çatışma yönetimine kadar belirleyici olduğunu söyleyen Üstün, döngüler fark edildiğinde ilişkilerin dönüşebileceğini belirtiyor. İşte bağlanma stilleriyle ilgili merak edilenler…

Romantik ilişkiler, doğası gereği, insanı en ilkel ve temel duygularına götüren özel bir alandır. İlişkide her söz, bakış ya da davranış, iki kişiyi de en temel bağlanma tarzına götürür ve kişiler bu bağlanma tarzı doğrultusunda tepkiler verir. Bu sebeple bir ilişkide aslında sadece 2 kişi yoktur, bir de her iki kişinin ebeveynleri de görünmez bir şekilde ilişkiye dahildir. Çünkü tüm duygusal kalıpları, döngüleri, tepki verme biçimlerini ebeveynler aracılığıyla öğreniriz ve onların sesi bir kalıp gibi içimizde yer eder. İlişkinin asıl sahipleri sanki birer oyuncu gibi bu sahnede yerini alırlar. Benzer döngüler tekrar tekrar yaşanır.

KENDİ BAĞLANMA SİTİLİNİZİ BİLMEK 

Amir Levine ve Rachel Heller, Bağlanma isimli kitaplarında insanları iki ana kategoriye göre (kaygılı ve kaçıngan) inceleyen bir yetişkin bağlanma ölçeğinden bahseder. Bu bağlanma ölçeğini buraya ekleyeceğim. Ancak öncesinde bağlanma tarzımızı bilmenin ilişkilerimiz adına neden önemli olduğundan bahsetmek istiyorum.

Bağlanma kuramının babası John Bowlby, bebekler üzerinde bir araştırma yaptı. Bu araştırmada, bebekler annelerinden ayrıldıktan sonra ve yeniden annelerine kavuştuklarında verdikleri tepkiler incelendi. Bowlby, kimi bebeğin annesine yeniden kavuştuğunda kolayca sakinleştiğini, kimisinin ağlamaya devam edip sakinleşmekte zorlandığını ve kimisinin de annesinin gelişine kayıtsız kaldığını gözlemledi. İlginç olan, bu araştırma her ne kadar bebekler üzerinde yapılsa da, benzer tepkilerin yetişkinlikte de verilmiş olmasıydı. Bir yetişkinin partneriyle bir sorun yaşadığında verdiği tepki, tıpkı bebekken yaptığına benziyordu. Bunun anlamı, bebeğin anneyle (birincil bakım vereniyle) kurduğu ilişkinin bir kalıp olarak içe alınması ve başka ilişkilerde sürekli kendini tekrar etmesidir. Ta ki, yetişkin birey bu kalıpları fark edip yeni bir duygusal deneyim yaşayana kadar.

Bağlanma stillerini bir spektrum gibi görebiliriz. Bir kişi tamamen kaygılı, tamamen güvenli ya da tamamen kaçıngan olmayabilir. Parça parça birçok duyguyu da içinde taşır. İlişki kurduğu partner, onun bazı yönlerini tetikleyecektir. Bu tetiklenmelerin farkında olmak, duygu ve ihtiyaçları açıkça ifade etmek kolay olmasa da hem sağlıklı bir iletişim, hem de kişinin kendisini bilmesi için gereklidir.

KAYGILI BAĞLANAN BİRİ İLİŞKİDE NASIL DAVRANIR?

Kaygılı kişiler partnerlerine yakın olmayı isterler. Bu yakınlığa dair büyük bir kapasiteleri de vardır, insanlarla kolayca yakınlaşabilirler ve bağ kurabilirler. Her ne kadar kendileri yakınlığa dair güçlü bir istek de yaşasalar, partnerlerinin onlardan uzaklaşacağına dair yoğun bir korku da yaşarlar. Partnerlerinin en ufak bir mesafesi ya da duygusal dalgalanması kaygılı kişiler için bir tehdit olarak algılanır. Partnerlerinin yaptığı her şeye karşı çok duyarlıdırlar ve bunları kişisel algılarlar. Bu da enerjilerini tüketir. Sonunda da partnerlerine trip atma ya da o duygusal yoğunlukla sonradan pişman olacakları sözler söyleme eğiliminde olurlar. Partnerleri onlara yeniden güvence verdiğinde rahatlayabilirler ve kaygıları azalır.

GÜVENLİ BAĞLANAN BİRİ İLİŞKİDE NASIL DAVRANIR?

Güvenli bağlanan biri karşısındakine doğal bir şekilde sevgi ve sıcak duygular verebilir. İlişkiler hakkında çok fazla endişelenmeden de yakınlık kurabilir. İlişkide yaşanan pürüzler kolayca kaygılandırmaz ve enerjisinin büyük çoğunluğunu işgal etmez. Kendi ihtiyaçlarını ve duygularını söylemekten çekinmez. Partnerinin duygularına ve ihtiyaçlarına karşı da duyarlıdır ve bunlara cevap verir. Güvenli bağlanma, spektrumun ideal seviyesini temsil eder.

KAÇINGAN BAĞLANAN BİRİ İLİŞKİDE NASIL DAVRANIR?

Kaçıngan biri, bağımsızlık ve kendi kendine yetebilmeyi çok önemser. Hatta böyle bir özerkliği yakın ilişkiden daha fazla önceleyebilir. Her ne kadar partneriyle yakın olmayı istese de, fazla yakınlıktan rahatsızlık duyar ve belli bir mesafenin tutulmasını arzular. Kaçıngan kişiler ilişkilerde reddedilmek konusuna çok fazla kafa yormaz. Partnerleri tarafından mesafeli kişiler olarak görülürler. Bu kişiler kontrol ve sınır ihlallerine karşı fazla hassastırlar.

BENİM BAĞLANMA STİLİM NE?

Aşağıdaki bağlanma ölçeği, yukarıda bahsedilen kitapta yer alır. Verdiğiniz cevaplara göre hangi yönünüzün daha baskın olduğuna dair fikir edinebilirsiniz.

Tablodaki ifadeler sizin için uygunsa kutucuğun bulunduğu kısma bir işaret koyun. Uygun değilse boş bırakın. En sonunda işaretlemelerinize göre A, B ve C seçeneklerinden kaç puan aldığınızı toplayın. Her seçeneği 1 puan olarak hesaplayabilirsiniz.

	DOĞRU
	A	B	C
Sıklıkla partnerimin beni sevmekten vazgeçeceğinden endişe duyarım.	+
Partnerime şefkat göstermekte zorlanmam.		+
Biri gerçek beni tanıdığında, olduğum kişiden hoşlanmayacağından korkarım.	+
Bir ayrılığın ardından çabucak toparlanırım. Birini bu kadar çabuk aklımdan çıkarmam tuhaf.			+
Bir ilişkide olmadığımda kendimi kaygılı ve eksik hissederim	+
Partnerim kendini kötü hissettiğinde ona duygusal destek vermekte zorlanırım.			+
Partnerim uzakta olduğunda bir başkasıyla ilgileneceğinden korkarım.	+
Partnerime rahatlıkla güvenirim.		+
Bağımsızlığım ilişkilerimden önemlidir.			+
En derin hislerimi partnerimle paylaşmayı tercih etmem.			+
Partnerime nasıl hissettiğimi gösterirsem benim için aynı şeyi hissetmeyeceğinden korkarım.	+
Romantik ilişkilerimden genellikle memnunum.		+
Romantik ilişkilerimde trip atma ihtiyacı hissetmem.		+
İlişkilerim hakkında çok düşünürüm.	+
Partnerime güvenmekte zorluk çekerim.			+
Bir partnere hızla bağlanma eğilimim vardır.	+
İsteklerimi ve ihtiyaçlarımı partnerime ifade etmekte pek zorlanmam		+
Partnerime zaman zaman nedenini bilmeden öfkelenir ve sinir olurum.			+
Partnerimin ruh hali beni çok etkiler.	+
İnsanların çoğunlukla dürüst ve güvenilir olduğuna inanırım.		+
Tek bir partnerle yakınlık kurmak yerine, kimseye bağlanmadığım tek gecelik ilişkileri tercih ederim.			+
Kişisel fikirlerimi ve duygularımı partnerimle rahatça paylaşırım.		+
Partnerim beni terk ederse bir daha kimseyi bulamayacağımdan endişe duyarım.	+
Partnerim çok yakınlaştığında gerilirim.			+
Bir çatışma anında, meselenin gerekçelerini konuşmak yerine, düşünmeden sonradan pişman olacağım şeyler söyleme eğilimim vardır.	+
Partnerimle tartışmak ilişkimizin tamamını sorgulamama sebep olmaz.		+
Partnerlerim genellikle benim rahat hissettiğimden daha fazla yakınlık kurmak ister.			+
Yeterince çekici olmadığımdan endişe duyarım.	+
İlişkilerimde pek dram yaratmadığım için insanların beni sıkıcı bulduğu olur.		+
Partnerimi ayrıyken özler, bir aradayken kaçma isteği duyarım.			+
Biriyle fikir ayrılığı yaşadığımda düşüncelerimi rahatça ifade edebilirim.		+
Başka insanların bana bağımlı olduğu hissinden nefret ederim.			+
İlgilendiğim birinin başkalarıyla ilgilenmesi beni korkutamaz. Belli belirsiz bir kıskançlık hissederim ama uçup gider.		+
İlgilendiğim birinin başkalarıyla ilgilendiğini görünce rahatlamış hissederim. Daha özel bir şeylerin peşinde olmadığını gösterir.			+
İlgilendiğim birinin başkalarıyla ilgilendiğini görmek bana kendimi depresif hissettirir.	+
Çıktığım kişi soğuk ve uzak davranırsa, ne olup bittiğini merak ederim ama muhtemelen benimle ilgili olmadığını bilirim.		+
Çıktığım kişi soğuk ve uzak davranırsa, muhtemelen aldırmam, hatta biraz rahatlamış hissederim.			+
Çıktığım kişi soğuk ve uzak davranırsa, bir şeyleri yanlış yaptığımdan endişe duyarım.	+
Partnerim benden ayrılacak olursa, ona ne kaçırdığını göstermek için elimden geleni yaparım (biraz kıskançlıktan zarar gelmez).	+
Birkaç aydır çıktığım biri benden ayrılmak isterse, başta incinirim ama daha sonra toparlarım.		+
Bazen ilişkide istediğimi elde ettikten sonra artık neyi istediğimden emin olmam.			+
Eski partnerlerimle (tamamen platonik olarak) bağlantıda kalmaktan rahatsızlık duymam. Nihayetinde birçok ortak yönümüz var.		+

*A kategorisi kaygılı bağlanma, B kategorisi güvenli bağlanma ve C kategorisi kaçıngan bağlanma stilini temsil eder.

Önemli Bir Not:

Bağlanma stilleri her zaman değişebilir ve içine yeni ögeler katılabilir. Bu, yeni duygusal deneyimlere ne kadar açık olduğumuzla ilgilidir. Bununla birlikte, bir ilişkide özellikle bir kaygılı ve bir kaçıngan bir araya gelmişse, bu ilişki ilişki inişli çıkışlı ve normalden daha kaotik bir hal alabilir. Çünkü kaçıngan kişi, kaygılı kişinin terk edilme ve reddedilme duygularını tetiklerken kaygılı kişi de kaçıngan kişinin kontrol edilme, işgal edilme gibi duygularını tetikler. Ancak ikisi de ilişkiye bir şekilde devam ederler, çünkü bildikleri bir sahne tekrar ediyordur.

Güvenli sisteme geçiş ve bunun yolları için hem adı geçen kitaba bakabilir hem de bir uzmandan destek alabilirsiniz.

Sümeyye Üstün Klinik Psikolog